Orzeczenie to najważniejsza część zdania wyrażona czasownikiem w formie osobowej. Informuje o czynności, którą wykonuje podmiot, stanie, w którym się znajduje, lub procesie, któremu podlega. Jego obecność decyduje o tym, że dane wypowiedzenie możemy nazwać zdaniem.
Rodzaje orzeczeń
Podstawowy podział obejmuje orzeczenia:
- czasownikowe (nazywane też prostymi),
- imienne (złożone),
- modalne.
Zdanie zawierające jedno orzeczenie nazywamy zdaniem pojedynczym. Takie, które ma dwa orzeczenia, zdaniem złożonym. Natomiast gdy w zdaniu występują trzy orzeczenia lub więcej - wielokrotnie złożonym.
Orzeczenie czasownikowe
Orzeczenie czasownikowe charakteryzuje się tym, że jest wyrażone osobową formą czasownika, np.
Jego córka chodzi na basen.
Późnym wieczorem dotarliśmy do celu.
Ania nie poszła na zakupy.
Orzeczenie imienne
Tego typu orzeczenie składa się z dwóch części: łącznika (wyrażonego osobową formą czasownika być, zostać, stać się) i orzecznika (wyrażonego inną częścią mowy niż czasownik, może to być przymiotnik, rzeczownik, zaimek), np.
Kiedyś będę lekarzem.
Mój ojciec jest dobrym strażakiem.
Ona staje się denerwująca.
Orzeczenie modalne
Ciekawym, chociaż mniej popularnym rodzajem orzeczenia, jest orzeczenie modalne, wyrażające stosunek osoby mówiącej do treści wypowiedzi lub czynności, która jest wykonywana bądź dopiero zostanie wykonana w przyszłości, np.
Pragnę śpiewać.
Należy to zrobić.
Trzeba z tym skończyć.
Orzeczenie modalne tworzy się na trzy sposoby:
- za pomocą czasowników typu móc, chcieć, potrafić, pragnąć;
- za pomocą czasowników nieosobowych takich jak: należy, wypada, godzi się;
- za pomocą wyrazów nieodmiennych, np. można, trzeba.
Cechą charakterystyczną tego orzeczenia jest to, że wymusza obecność innego czasownika w bezokoliczniku.
Komentarze